De Klokkenberg
Eyespiration Photo Walk
19 januari 2005. Ik rijd met hooggespannen verwachtingen richting de Klokkenberg in Breda. Het ligt meer afgelegen dan ik had verwacht. Wanneer ik de parkeerplaats oprijd lopen er een aantal jonge meisjes naar de bushalte op het terrein.
Ik heb een afspraak met Emile Jonker, hoofd Technische Dienst, “Deze en komende week is het nog helemaal leeg, daarna komt Verpleeghuis Elisabeth er in”. Hij vertelt dat er nog een vleugel wordt gebruikt door twee arts praktijken.
Emile kijkt me met pretoogjes aan, want iemand die in “zijn” Klokkenberg kunstfoto‘s wil maken is wat hem betreft oké. Hij vertelt dat de Klok, zoals medewerkers het gebouw liefkozend noemen, al meer dan dertig jaar zijn werkplek is. Hij heeft er wel meer dan duizend foto‘s van gemaakt inmiddels. Het laatste jaar heeft hij samen met een verpleegster alles wat voorbij kwam vastgelegd.
Hij neemt me mee naar de receptie, waar alleen nog een oud tafelblad met siertegels met het Klokkenberg erop aan de muur hangt, naast de nog werkende telefooncel. “We zijn bezig met alles af te sluiten, kijk, enkele gangen zijn al voorzien van hangsloten en we proberen ook de zwervers en inbrekers buiten te houden.”
‘Hier lagen tot een maand geleden medische instrumenten, klaar voor gebruik. Nu zie ik enkel de sporen nog.’
Emile leidt me mee naar de lift en we beginnen met het meest indrukwekkende gedeelte: de OK‘s. Hij legt uit dat er een steriele gang was en een verpleegstersgang. Het water is afgesloten, maar de jodium zit nog in de flessen. Hier lagen tot een maand geleden medische instrumenten, klaar voor gebruik. Nu zie ik enkel de sporen nog, bijvoorbeeld op de lege instrumentenkastjes in de OK‘s. De operatielampen doen het nog en Emile vertelt dat het altijd erg warm werd door de lampen. “Dan bliezen wij er 14° C lucht in, en dan kwam het er op 21° C uit.”
Emile blijft vertellen over de geschiedenis van deze mooie plek, over de nonnen en hun kruiken (te vinden in de muur, achter een metalen luik wat hij voor me opent) uit de tijd van het TBC kliniek en over het sanatorium en de kapel. Dat hij tijdens de verhuizing dozen vol fotoboeken voorbij heeft zien komen, en er foto‘s uitgehaald heeft voordat ze weggegooid werden. Dat hij een film is tegengekomen en deze op dvd heeft gezet. “Tja, voordat je het weet heb je van heel veel mensen een bestelling liggen en toen ben ik maar 5 euro per kopie gaan vragen”.
Een echte liefhebber van de Klokkenberg geschiedenis. Ik bedenk ter plekke dat de eerste foto die ik ga maken, een portret van hem zal zijn, zittend op de operatietafel. Binnenkort maakt hij maakt zijn laatste rondje door dit eens zo vooruitstrevende medische hartziekenhuis, en gaat aan het werk bij het Amphia Ziekenhuis. Dan laat hij me na wat aanwijzingen alleen, en verbeeld ik het me nu of zie ik daar een grijns verschijnen wanneer hij “tot over een paar uur!” zegt?
Ik dool uren alleen door de OK‘s en loop via de voorheen steriele gang naar de rest van het lege gebouw. Hier en daar hangen nog wat laatste briefjes “alles moet leeg zijn voor...”, maar verder zijn er geen verwijzingen meer naar de mensen die er werkten. Ik kom nog wat kastjes tegen met termen als ‘vaatklemmen groot’, ‘cavae klemmen’, ‘fogarty klemmen’, en later vind ik de uniformkast van de verpleging met bijbehorende etiketten. Alles is verlaten, de zon piept als enige aanwezige af en toe door het raam.
De zalen van de intensive care, aan de wanden zie ik nog contactpunten voor de medische apparatuur. De gordijnrails zijn leeg, maar de haakjes zitten er nog aan. Weer een mooi fotomoment. Soms moet ik ineens terugrennen naar een eerdere zaal, als de zon weer doorbreekt. Al rennende bedenk ik me dat ik nu als een klein kind kan doen wat ik wil en niemand stoor. De waarschuwingen van mijn vader “Niet rennen hier, dit is een ziekenhuis!” komen echter toch naar boven, en even voel ik me schuldig. Dan maak ik een mooie foto van het licht- en schaduwspel op de muur en bedenk: “Ha, maar dat ik 25 jaar later dit soort foto‘s in een ziekenhuis zou maken rennende van hier naar daar, dat had hij toen nog niet kunnen bedenken.” Ik moet er van glimlachen.
Ik herinner me dan ook ineens weer het ziekenhuis in Amsterdam waar mijn moeder in 1991 overleden is en de ‘leegte‘ die mijn zus en ik daar hebben ervaren, ook al was het er druk. Hm. Ziekenhuizen zijn eigenlijk nooit iemands favoriet.
De Klokkenberg blijft fascineren, ik ga verder via de thorax OK met prachtige glas-in-lood ramen en de röntgenkamer, de apotheek en de laboratoria. Alsof ik me even op verboden terrein bevindt, ook al wordt hier niet meer gewerkt. Ik maak een foto van de kantine, met de vlaggetjes nog aan het plafond van het laatste feestje. Het gebouw ligt midden in de natuur, je kunt de mooie, grote bomen zien door de vele ramen. Emile: “Weet je wat de mensen van hier het meest gaan missen? Dit!”, terwijl hij naar buiten wijst, naar het prachtige Markdal.
Deze fotoserie heette oorspronkelijk Traces of Silence - Sporen van de Stilte en is gemaakt met de Nikon D100 camera. Ik mocht vele reacties ontvangen op de foto‘s en ben dan ook benieuwd naar de toekomst van Landgoed de Klokkenberg.
De fotoserie is o.a. getoond tijdens Bredaphoto‘s Open Studio Route in 2005.